Thực tình, để mà nói, mình luôn tránh xa những cuốn sách quá đi sâu vào tôn giáo và học thuyết của tôn giáo. Demian lại chính là một cuốn sách như vậy. Phải nói trước rằng trên tinh thần của một kẻ vô thần bác bỏ mọi tôn giáo, mình có đôi phần không thể thấu hiểu/đồng cảm với một vài hình tượng/suy nghĩ có trong cuốn sách này. Song, Hesse vẫn đưa ra được những cách nhìn vô cùng thú vị khi đưa ra những triết lý có trong cuốn sách này, và đó là điểm mạnh lớn nhất của Demian.Bản chất của Demian không phải là một cuốn sách self-help, mà nó như một cuốn tự truyện ngụy kinh cho một tôn giáo thờ Abraxas - kẻ vừa được tôn làm Chúa, lại vừa bị coi là Quỷ dữ.Công giáo, như những gì Hesse miêu tả thông qua nhận thức của Sinclair, vẫn luôn tôn thờ một hình tượng mẫu mực, nhưng chính bởi vậy lại che giấu hoặc tảng lờ đi những mặt xấu trong xã hội, con người. Demian, hậu duệ của Abraxas, mang trên mình "dấu ấn," dần dẫn dắt Sinclair như chú thỏ kéo Alice xuống chiếc hố dẫn tới "xứ sở diệu kỳ."Abraxas xuất hiện và tồn tại trong nhiều truyền thuyết, tôn giáo và thần thoại khác nhau. Hắn là một á thần nắm giữ vị trí cao nhất và quyền lực nhất trong vòng đồng tâm Aeon, mà theo quan niệm thì trung tâm chính là Chúa. Song, Abraxas lại nằm trong cấp bậc phân loại Quỷ trong Quỷ học Cơ đốc giáo. Bản thân trong Công giáo, Abraxas đã gây tranh cãi: Theo Thần học Kito thế kỷ II, giám mục Irenaeus tuyên bố Abraxas là người cai trị tất cả các thiên đàng, và vào thế kỷ IV, Epiphanius - một trong những tín đồ của ông khẳng định, Abraxas là đấng tối thượng trên tất thảy vạn vật. Tư tưởng đó sau này đã bị gạt bỏ, và Nhà thờ Công giáo thì gán cho Abraxas danh vị thần ngoại đạo và xem như quỷ dữ.Abraxas đại diện cho cả ánh sáng và bóng tối. Carl Jung cũng đã từng nhắc tới Abraxas. Trích 'Bách khoa toàn thư Quỷ học', "Carl G. Jung gọi Abraxas là "Kẻ tồi tệ thực sự" vì mọi sự thật và điều giả dối, cái tốt và xấu, ý niệm ánh sáng và bóng tối của hắn đều được miêu tả bởi cùng câu chữ và cùng ý nghĩ. Theo những học thuyết phân tích tâm lý của ông, đấu tranh nội tâm siêu linh không hề đơn giản, một người không chỉ đấu tranh ở phe của những thiên thần, mà đôi khi phải nhượng mình trước những thiên thần sa ngã. Theo Jung, nỗi sợ Abraxas là khởi đầu của sự khôn ngoan, tư tưởng công bằng và lòng ngộ đạo, vốn chỉ có thể xuất hiện bằng cách không chống lại con quỷ."Bước tiến tới Abraxas của Sinclair cũng tương tự. Cậu đã sớm nhận ra sự đối lập giữa hai thế giới của ánh sáng và bóng tối lớn ra sao, hiển hiện xung quanh cậu thế nào. Cậu chấp nhận việc bản thân bắt đầu sa ngã, và bắt đầu với sự chấp thuận công bằng ấy, cậu dần học hỏi thêm được nhiều điều hơn, từ sách vở, từ Demian, từ Pistorius, từ Knauer, và từ bà Eva - hay bản thể của Abraxas.Dẫu là người vô thần, mình vẫn không thể phủ nhận tính triết lý trong một vài tôn giáo. Nếu bỏ những yếu tố tâm linh đi, cốt lõi của nhiều tôn giáo thực sự đáng để học hỏi. Abraxas là một trong số đó. "Chúng tôi, những người mang ký hiệu, hoàn toàn không quan tâm tương lai sẽ xoay chuyển như thế nào. Ngay từ ban đầu, mọi đức tin, mọi giáo lý về sự cứu rỗi đối với chúng tôi đều mất tác dụng và vô ích. Chúng tôi chỉ xem một thứ là bổn phận và số mệnh của mình: Mỗi người trong chúng tôi phải trở thành chính mình, phải sống thành thực và sống vì hạt giống của tự nhiên đang tự phân đâm chồi, sống trọn vẹn để khi tương lai vô định gõ cửa tìm đến, chúng tôi đã sẵn sàng cho mọi chuyện xảy tới tiếp theo."Dù có hơi tiếc rằng tư tưởng của Hesse vẫn còn quá bị gò bó trong những khuôn khổ của tôn giáo, khi mà ông chấp nhận sự tồn tại của mọi tôn giáo khác, đồng thời lại đưa tư tưởng của mình vào trong một thứ tôn giáo mới, vẫn phải khẳng định rằng tư tưởng của ông là cấp tiến và có chiều sâu hơn so với những tôn giáo khác. Vậy nên, người ta vẫn có thể coi đây đơn thuần như những lời chỉ dạy của ông thông qua câu chữ thay vì quá đặt nặng vào tôn giáo.Nói thêm một chút, mình cũng có một góc nhìn khác về cuốn sách. Một câu trích dẫn quen thuộc của Demian mà hẳn các cậu hẳn đã quen thuộc: "Chú chim phá vỡ vỏ trứng để ra ngoài. Quả trứng chính là thế giới. Những ai muốn được sinh ra trước hết phải phá hủy một thế giới". Những dòng này thường được trích để biểu hiện cho từng cá nhân muốn phấn đấu, nhưng tới hôm nay, khi đọc lại, mình có để ý một ẩn ý khác nữa.Trong chương VIII, Bắt đầu của Kết thúc, có một đoạn văn cũng tương tự: "Một chú chim khổng lồ đang vùng vẫy thoát khỏi quả trứng. Quả trứng là thế giới, thế giới này phải bị tan tành thành từng mảnh." Nội dung chính của chương này là quãng thời gian khi Sinclair gia nhập quân đội và phải rời xa Demian và bà Eva. Xét bối cảnh khi ông viết cuốn sách (1917) là thời kỳ đầu của Thế Chiến I (bắt đầu năm 1914), đây có thể là tâm tình gửi gắm từ Hermann Hesse tới quê hương của ông, nước Đức. Với lối nói đầy hàm ý qua những hình tượng tôn giáo trong Demian như "sự tái sinh và sụp đổ của thế giới hiện hành," Hesse như đang muốn bày tỏ sự bất đồng trước chiến tranh cũng như khao khát mong muốn nước Đức, "chú chim khổng lồ," sẽ là kẻ chiến thắng sau khi chiến tranh kết thúc.Tựu chung lại thì Demian vẫn không phải cuốn sách mình thích. Nó vẫn có giá trị trong đúng thời điểm của nó, nhưng với một xã hội hiện hành như bây giờ, Demian, xét về mặt quan điểm, đã quá cũ mất rồi.
