Perili Ev

Perili Ev Üzerine

PERİLİ EV ÜZERİNE...

Charles Dickens, İngiltere’nin, üzerinde güneşin batmadığı büyük bir imparatorluğa dönüştüğü Victoria çağının tanığıydı. Aklın ve bilimin ürünü olan Sanayi Devrimi, İngiltere’yi yüzyılın en büyük emperyalist gücü yaparken, bir yandan da ülke zenginlik ile yoksulluğun, kentleşme ile kırsallığın yan yanalığının çelişkileri içindeydi. Aklın (bilimin) ve ilerlemenin tanrısallaştırıldığı, pozitif düşüncenin bütün metafiziği dışta bıraktığı 19. yüzyıl Avrupası’nda (İngiltere’de) aklın “kısa devre yapmasını” ve akıldışı, denetlenemez, fizik ve doğa yasalarına uymayan “şeyin” fantastik-gotik türde ortaya çıktığını görüyoruz.

Elbette fantastik olanın öncüleri de vardı; ilkçağ mitolojileri, masallar, destanlar, vb, bu “akıldışı” âlemi hep bir karşı dünya olarak yaşatagelmişlerdi. Ama ilginç olan, Sanayi Devrimi’ne bir tepki olarak da anlaşılabilecek romantik ve onun içindeki bir tür olan gotik-romana, hayatın içinde bir sürü “psikokinetik” olayın eşlik etmesiydi. 19. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de kurulan “London Araştırma Enstitüsü” yaklaşık on yıl boyunca binlerce ruh çağırma, kehânet, hayalet, hortlak vakasını resmen kaydetmiştir.

Kısacası aklın, bilimin ürünleri arasında iyi saatte olsunların kol gezdiği, ünlü kâhin ve spritualistlerin paraya para demedikleri bir dönemdir bu. Kız kardeşiyle birlikte altı aylığına “adı ileri derecede perili”ye çıkmış bir eve taşınan anlatıcı, bu girişimini biraz meraka, biraz da bütün doğal sorunları artık yaşamış olmalarına bağlar. Perili Ev bir bakıma aklın kapı eşiğinde bırakıldığı, korkmak için oraya gelip korku ve kuşkularını birbirine bulaştırıp sonunda korkunun hâkimiyetine girenlerin evidir. Ama bu ev, bizi fantastik olanın kökenine geri götüren bir zaman tünelidir de sanki.

Anlatıcı, evdeki hayaletin kılavuzluğunda Harun Reşit dönemine geri götürür bizi; ama elbette böyle bir akıldışı âlemin enikonu akılcı olduğunu vehmeden bir toplumda, alaycı, bol esprili bir anlatım gerekli olmaktadır.