MOSES , MOSES

VII

TONY: Ang ipanlaban ninyo sa napakalaking bato’y ang inyong mga kuko!

REGINA: Kay laki ng ipinagbago mo, Tony. Paano ang ibig mong mangyari? Huwag nang lumaban, iurong na ang demanda?

TONY: Mula nang mapatay ang si Itay-sinasabi nating nabaril, para siguro mabawas-bawasan ang lagim, pero ang totoo’y pinatay siya-sinimulan ko nang isipin kung ano ang batas na nararapat dito sa atin,, kung sino ang dapat magpatupad niyon kung ano ang hakbang na nararapat nating gawin. At sa lahat ng libro’y sa Bibliya ko pa nakita ang sagot. Naglalakad ako minsan –pagkaraan ng nangyari kay Aida- nang maalala ko ang sinabi ng ama ni Itay, noong araw na iyon ng libing. “ Kapag buhay ang inutang, buhay din ang magiging kabayaran, na para bang may sisingil para sa kanya.- o para sa atin- ang inutang na buhay ni Itay. Naisip ko, ito’y hindi isang pamahiin, hindi isang kasabihan- ito’y isang simpleng batas, isang kautusan o kahatulang inihabilin ng Diyos kay Moses sa itaas ng bundok sa gitna ng kulog, ng kidlat, ng usok at ingay ng pakakak. Sapagka’t hindi ba sinabi sa Exodus na “buhay sa buhay”. Ito bang nangyari kay Aida’y masahol pa ang pagkamatay? Ngayon, ito ang mga kahatulang nararapat nating sundin: “mata sa mata, ngipin sa ngipin… apoy sa apoy , sugat sa sugat, latay sa latay”. Ito ang aking gagawin: gaganti ako: ako ang gaganti sa kanya.

REGINA: Gaganting paano?

TONY: Papatayin ko siya.

REGINA: (manghihilakbot) Tony!

TONY: May isa pa kayong hindi nalalaman, Inay. Diyan sa abangan ng sasakyan minsan, nang ako’y papuntang eskwela, isinakay ako sa “jeep” ng dalawang bataan ni “Mayor”. “Jeep” iyon ng mga pulis, at ang nagsakay sa akin ay parehong pulis. Nagpaikut-ikot kami, nasa gitna nila ako.Sabi nila’y itigil daw ninyo ang kaso, o ---

REGINA: Mga banta! banta!

TONY: Isa iyan sa pinakakaraniwan nilang ginagawa- hindi lamang sila ang gumagawa niyan. Pero ang kinatatakutan ko’y ang kalalabasan ng inyong demanda – ng inyong paniniwala sa hustisya.

Regina: Kung hindi pa ako maniniwala’y ano pa ang aking mahihintay?

TONY: May kuwento tungkol kay San Agustin tungkol sa paniniwala. Naglalakad daw si San Agustin sa tabing-dagat at tinutuklas ang misteryo ng Divina Trinidad. Habang nag-iisip at naglalakad, mayroon daw narinig si San Agustin na parang hanging nagbulong sa kanya: “Agustin, ang ginagawa mong pagtuklas sa misteryong iyan ay kasing-hirap ng pagsalok mo ng tubig sa buong dagat sa iyong palad. Pananalig, paniniwala, iyan ang kailangan mo”. Ang hustisya ba rito sa ati’y isang misteryo? Alam nating lahat na ito’y hindi hustisya, at alam natin kung bakit ito hindi ganito. Wala naman tayong misteryong dapat tuklasi’y kung bakit nananalig at naniniwala pa tayo!

REGINA: Lawakan mo ang iyong pagtingin, Tony. Ang ikinagagalit mo’y dahil lamang sa mga personal na karaingan.

TONY: Lawakan! Ang kay Itay ay isa lamang sa matagal at laganap nang kawalang- katarungan!

REGINA: Darating ang hustisya, Tony.

TONY: Kailan? Gaano katagal? Sa anong paraan? Ang paghihintay nati’y makakatulad lamang ng ginawa nating paghihintay sa kaso ni Itay. Ano ang nangyari sa kaso niya? (Mapapayuko si Regina). Natatandaan ko pa, disisais anyos ako, nasa Gagalangin tayo. Naghahapunan tayo. May tumawag kay Itay. Alam natin na mula nang madiskubre niya ang di paglilista ng trak-trak na tabakong inilalabas sa bodega ay pinagbantaan na siya, daang libong piso ang halaga ng mga ipinupuslit. Pero matapang si Itay, hindi siya napatakot. At nang gabi, ngang iyo’y lumabas siya kumpiyansa, matapang –ni hindi isinukbit ang saliri niyang baril. Nag-usap sila sa labas at nang nagkakainitan na’y napalabas tayo. At narinig natin ang mga putok, bagsak si Itay, takbo sa nakaparada nilang “jeep”ang tatlo. Nakuha ko ang numero ng “jeep” at natunton ang mga nagsigamit niyon. Nadiyaryo tayo, kung ilang araw tayong nasa peryodiko. Umasa tayong mahuhuli at makukulong ang mga nagsibaril kay Itay - hanggang sa pumasok ang isang pulitiko. Ano pa ang nangyari pagkaraan niyon? Unti-unti na silang nawalan ng interes sa kaso, hindi ba naging pursigido ang nagiimbestigang pulis. “Third year high school” ako noon, at sa kauna-unahang pagkakataon, naisip kong ang hustisya pala’y ganito. Hanggang ngayo,y nasa akin pa ang “clippings” ng mga diyaryo noon, itinatago ko. Duguan ang retratong kuha ni Itay.