Zakurzony styczeń 2021

8. Owczarek niemiecki - historia rasy

Owczarek niemiecki jest jednym z największych osiągnięć współczesnej hodowli. Mimo krótkiej historii zalicza się go do najpopularniejszych ras psów na świecie i również jednym z najbardziej inteligentnych sobaków (potocznie pies) — dzięki temu sprytowi dają się łatwo szkolić do różnych funkcji.

Zgodnie z jedną z teorii przodkami wiloś urów były żyjące w epoce średniowiecza na ziemiach niemieckich wiejskie czworonogi nazywane hovawartami („stróż podwórza"). Ludzie używali ich do pilnowania dobytku. Nim wyhodowano dzisiejszego owczarka niemieckiego, psy pasterskie w Niemczech reprezentowały różne typy. Pochodzące ze środkowej i północnej części kraju (Saksonia, Turyngia) cechowały się niewielkim rozmiarem, miały stojące uszy i wilczaste umaszczenie, a te z południowych landów wyróżniały się mocną budową, dłuższą sierścią, ciemniejszą maścią i opadającymi uszami. W XIX wieku zmniejszyła się ilość pastwisk, więc owczarki w większości straciły swoje zajęcie.

Jednym z pierwszych klubów zrzeszających pasjonatów owczarków alzackich był Phylax, który miał na celu usystematyzowanie rdzennie niemieckich ras. W jego szeregach wybuchł jednak konflikt między zwolennikami klasyfikacji ze względu na wygląd i użytkowość, w związku z czym kilka lat później rozwiązano organizację. Dzięki jednemu z członków tego związku, kapitanowi Maxowi von Stephanitzowi (1864-1936), współczesny owczarek zawdzięcza istnienie.

Stephanitza zainteresowało stworzenie całkiem nowej grupy użytkowej na bazie lokalnych niemieckich ras. W czasie wystawy psów w Karlsruhe w zachodnich Niemczech w 1899 r. natrafił na psa owczarskiego w typie wilkowatym o imieniu Horand von Grafrath, który odpowiadał w pełni temu, co chciał uzyskać. Kapitan kupił go i wykorzystał jako zaczątek programu hodowlanego. Założył Związek na Rzecz Owczarków Niemieckich (Verein für Deutsche Schäferhunde). Horanda von Grafratha uznano za pierwszego przedstawiciela nowego gatunku: figuruje na pierwszym miejscu w jej rejestrze. Stephanitz zakupił też brata Horanda, Luchsa, po czym kojarzył oba psy z odpowiednimi sukami. Ich potomstwo poddano następnie intensywnej hodowli wsobnej w celu usunięcia mankamentów, wprowadzając nieco krwi innych typów. Najbardziej udanym synem Horanda był Hektor von Schwaben, który wraz z krewniakiem Beowolfem zapoczątkował wiele wczesnych linii owczarków niemieckich.

Stephanitz wyhodował nową odmianę, która wkrótce otrzymała wzorzec, pod hasłem „użytkowość i inteligencja".

W miarę jak na początku XX w. zapotrzebowanie na zwierzęta zaganiające i pasterskie zaczęło spadać, Stephanitz przystąpił do promowania wilczura jako psa policyjnego. Rasa już udowodniła ponadprzeciętną inteligencję połączoną z podatnością na szkolenie do różnych zadań, jak również wierność i rozwinięty instynkt opiekuńczy. Te cechy uczyniły z owczarka niemieckiego jednego z najlepszych pomocników służb specjalnych na świecie. Zainteresowało się nimi także wojsko. Podczas I wojny światowej w samych Niemczech zwerbowano wiele tysięcy czworonogów. Służyły jako posłańcy, ratownicy, wartownicy i osobiści ochroniarze. Wielokrotnie wykazywały się wielką odwagą, wzbudzając podziw żołnierzy ze wszystkich krajów.

Pierwszym owczarkiem niemieckim wystawionym w Stanach Zjednoczonych w 1907 r. był pies o imieniu Mira von Offingen. Rok później American Kennel Club uznał rasę, umieszczając ją w grupie psów zaganiających. W 1913 roku powstał German Sherphed Dog Club of America, lecz w 1917 r., gdy Stany Zjednoczone przystąpiły do I wojny światowej i zaczęto unikać wszystkiego, co niemieckie, zmieniono nazwę na Sherphed Dog Club of America. W Anglii mniej więcej w tym samym czasie psy tej rasy przemianowano na owczarka alzackiego od Alzacji-Lotaryngii, obszaru wówczas położonego w Cesarstwie Niemieckim (teraz Alzacja-Lotaryngia to dwa osobne obszary, znajdujące się we Francji); ta nazwa funkcjonowała do 1977 r.

Po wojnie wiele wilczurów zabrali ze sobą żołnierze do USA i Anglii, których czworonogi te urzekły wiernością i odwagą. Wśród nich znalazł się szczeniak uratowany przez kaprala Lee Duncana z porzuconej niemieckiej bazy psów wojennych w Lotaryngii. Duncan znalazł dwa szczeniaki, które nazwał Rin Tin Tin i Nanette. Niestety, suczka nie przeżyła, lecz jej brat powrócił ze swoim wybawcą do USA. Mężczyzna nauczył Rin Tin Tina wielu sztuczek i skoków wzwyż. W 1922 r. był ponoć świadkiem, jak wilk odmówił współpracy na planie filmowym, i postanowił zrobić z Rin Tin Tina aktora. Do śmierci w 1932 r. pies wystąpił w dwudziestu trzech hollywoodzkich produkcjach, m.in. w Clash of the Wolves, While London Sleeps, zarabiając pokaźne sumy pieniędzy. Jego potomkowie także występowali w Hollywood. W latach 50. XX w. na ekrany telewizorów wszedł serial dla dzieci pt. Adventures of Rin Tin Tin o więzi pomiędzy chłopcem a owczarkiem niemieckim. Od tego czasu zwierzęta tej rasy występowały w wielu produkcjach telewizyjnych, które rozsławiły je na cały świat. Wśród tych produkcji znajdują się Czterej pancerni i pies, Komisarz Rex oraz Komisarz Alex.

W 1919 r. brytyjski Kennel Club oficjalnie uznał tę rasę psa pod nazwą „owczarek alzacki"; zarejestrowano pięćdziesiąt trzy osobniki. W latach 20. XX w. książę Walii, późniejszy król Edward VIII, którego babka, księżna Teck, posiadała przed wojną w Niemczech hodowlę tych czworonogów, zaprezentował swojego owczarka alzackiego o imieniu Claus of Seale na wystawie Crufts. W 1926 r. liczba zarejestrowanych przedstawicieli rasy wzrosła w Wielkiej Brytanii do 8 tysięcy, a w USA w tym samym roku stanowiły 36% wszystkich zarejestrowanych czworonogów.

W tym czasie owczarki niemieckie zaczęły też pełnić nową funkcję — psa przewodnika. Pierwszym krajem, który jako pierwszy podjął się tego wyzwania były Niemcy w 1917 r. — miały wskazywać drogę żołnierzom oślepionym przez gaz musztardowy. Następnie też Francuzi zainicjowali podobne programy. W 1925 r. pierwszy owczarek niemiecki wyszkolony na zwierzę towarzyszące — samiec Lux — został przekazany w prezencie senatorowi Thomasowi D. Shallowi z Minnesoty, który w 1907 r. stracił wzrok. Tymczasem Helen Keller zakupiła prywatnie wilczura — pierwszego, którego szkolenie odbyło się w USA. W 1929 r. Dorothy Harrison Eustis i Morris Frank założyli Seeing Eye Foundation na bazie czworonogów ze szwajcarskiej hodowli Eustis.

Podczas II wojny światowej wilczury po raz drugi służyły po obu frontach konfliktu. Prócz standardowych zadań były szkolone do wykrywania min lądowych i mechanizmów detonujących. W USA powstała specjalna firma Dogs for Defense, która dostarczała wojsku psy, głównie owczarki niemieckie. Pomimo bliskiego i oczywistego związku z Niemcami — w tym z kanclerzem III Rzeszy, Adolfem Hitlerem, który darzył ją ogromną sympatią — reputacja owczarka alzackiego została nienaruszona. Nadal cieszył się wielką popularnością, chociaż ucierpiał w wyniku masowej i bezkrytycznej hodowli, czego skutkiem były wady budowy i zachwiania emocjonalne. Niemniej jednak dzięki pracy i wsparciu klubów oraz entuzjastów tej rasy mankamenty te zostały wyeliminowane i podjęto starania mające na celu zachowanie cech, które czynią z tego psa niedościgniony wzór psich cnót.

Od stycznia 2011 r. obowiązuje nowy wzorzec rasy opisywanej przeze mnie (FCI), który uznaje dwie odmiany owczarka alzackiego — krótkowłosą i długowłosą. Tych typów nie wolno krzyżować, a także są osobno oceniane na wystawach. 

Źródła:
https://www.psy.pl/rasa/owczarek-niemiecki/ 
książka pt. „Piękne psy. Ilustrowana historia ras."

artykuł napisany -magnifique-