Kỹ năng đi trước đam mê - CAL NEWPORT

CHƯƠNG 9.2:

QUYỀN KIỂM SOÁT ĐÒI HỎI NGUỒN VỐN

Có quyền kiểm soát thì rất hấp dẫn. Như tôi đã khám phá ở Nông trại RedFire, yếu tố gắn liền với công việc mơ ước này khiến nhiều nhân viên làmviệc văn phòng trằn trọc mỗi đêm. Chính sự hấp dẫn này đã thuyết phục Janerời bỏ cuộc sống thoải mái hiện tại của một sinh viên và theo đuổi nhữngcuộc phiêu lưu. Tuy nhiên, khi làm việc này, cô đã rơi vào cái bẫy đầu tiênvốn đã đe dọa rất nhiều người khác trên con đường đi tìm quyền kiểm soát:

Bẫy kiểm soát thứ nhất:

Quyền kiểm soát đạt được mà không có vốn sự nghiệp thì không bền vững.

Trong Quy tắc #2, tôi đã nói về quan điểm cho rằng vốn liếng sự nghiệpchính là nền tảng tạo nên công việc mà bạn yêu thích. Trước tiên, bạn cầntạo ra nguồn vốn này bằng cách thành thạo một kỹ năng hiếm có và quý giánào đó, rồi đầu tư nguồn vốn này vào những đặc điểm khiến cho một côngviệc trở nên tuyệt vời. Ở chương trước, tôi lập luận rằng quyền kiểm soátchính là một trong những đặc điểm có giá trị nhất mà bạn có thể đầu tư vào.Jane cũng công nhận điều này: Sự kiểm soát có quyền lực rất mạnh mẽ.Nhưng đáng tiếc cô đã bỏ qua phần đầu tiên - bạn cần phải có một thứ gì đócó giá trị để đổi lấy đặc điểm hấp dẫn này. Hay nói cách khác, cô cố gắng giành lấy sự kiểm soát mà không có vốn liếng sự nghiệp để trao đổi, và cuốicùng nhận lại một kết cục không mấy tốt đẹp. Trái lại, Ryan né cái bẫy nàybằng cách tích lũy mười năm vốn liếng sự nghiệp trước khi bắt đầu côngviệc trồng trọt toàn thời gian.

Cái bẫy nghe có vẻ khá quen thuộc, như trong câu chuyện của Lisa Feuer ởQuy tắc #2. Nếu bạn còn nhớ, Feuer từ bỏ sự nghiệp trong ngành quảng cáovà tiếp thị để mở lớp dạy yoga, mặc dù cô chỉ tham gia khóa đào tạo yogatrong vòng một tháng. Cũng như Jane, Lisa theo đuổi quyền kiểm soát màkhông có số vốn lận lưng nào. Cũng như Jane, con đường Lisa đi nhanhchóng rẽ sang một hướng khó khăn: Chỉ trong một năm, Feuer phải xếp hàngở quầy tem phiếu lương thực. 

Càng nghiên cứu các ví dụ về sự kiểm soát, tôi càng gặp nhiều người mắcphải cùng những sai lầm này. Câu chuyện của Jane chỉ là một ví dụ trong sốrất nhiều ví dụ khác ở một cộng đồng đang ngày càng lớn mạnh về việc tựthiết kế lối sống cho riêng mình. Phong trào này thúc đẩy bạn sống cuộc đờimình không theo luật lệ của bất kỳ ai cả. Nó khuyến khích những người theođuổi tư tưởng này vẽ ra con đường đi riêng - tốt nhất là một con đường hàohứng và thú vị. Không khó để tìm thấy rất nhiều ví dụ minh họa cho triết lýsống này vì có rất nhiều người viết blog về hành trình của họ.

Dĩ nhiên, ở mức độ cao, triết lý này chẳng có gì sai. Tác giả Timothy Ferriss,người sáng tạo ra thuật ngữ "lifestyle design"(thiết kế lối sống) là một ví dụtuyệt vời cho những điều tốt đẹp mà cách tiếp cận cuộc sống này mang lại(Ferriss có thừa vốn liếng sự nghiệp để hỗ trợ cho cuộc đời phiêu lưu củamình). Nhưng nếu bạn dành thời gian tìm hiểu các blog khác của nhữngngười ít nổi tiếng hơn, bạn sẽ nhận ra một điểm chung lặp đi lặp lại: Mộtlượng lớn những người này, như Jane, đã bỏ qua phần xây dựng một phươngtiện ổn định để hỗ trợ cho lối sống khác biệt của mình. Họ giả định rằng chỉcần can đảm theo đuổi sự kiểm soát, còn tất cả những thứ khác chỉ là nhữngtiểu tiết có thể dễ dàng xoay xở được.

Lấy một ví dụ khác, một blogger mà tôi tìm thấy trên mạng bỏ việc ở tuổihai mươi lăm. Anh này lý giải, "Tôi đã quá chán ngán một cuộc sống bìnhthường như bao người khác, đi làm 8 tiếng đồng hồ cho ông chủ và chẳng cóthời gian hay tiền bạc để theo đuổi những đam mê thực sự của mình... vì vậytôi bắt đầu một chuyến hành trình để cho bạn và cả thế giới thấy cách màmột người bình thường như tôi... có thể xây dựng một công việc kinh doanhtừ con số 0 để sống một cuộc đời 'Mơ Ước' "Công việc "kinh doanh"mà anh ta nhắc đến, cũng như rất nhiều người khác theo trường phái thiết kế lốisống, chính là blog của anh ta với chủ đề thiết kế lối sống. Hay nói cáchkhác, sản phẩm duy nhất của anh ta là lòng nhiệt huyết không muốn sốngmột cuộc đời "bình thường". Không cần phải là một nhà kinh tế cũng biếtđược rằng sản phẩm này chẳng có giá trị gì. Hay nói theo thuật ngữ củachúng ta, thì lòng nhiệt huyết không phải là một thứ gì đó hiếm có và quý giátheo định nghĩa vốn liếng sự nghiệp. Anh chàng này đầu tư vào một đặcđiểm có giá trị nhưng lại không có phương tiện chu cấp cho nó.

Không có gì ngạc nhiên khi trang blog này dần trở nên ảm đạm. Sau batháng đăng nhiều bài viết mỗi tuần về cách có được nguồn vốn hỗ trợ chomột lối sống khác biệt bằng cách viết blog - mặc dù anh ta chẳng kiếm đượcmột đồng nào từ trang web của chính mình - các bài viết của anh bắt đầunhuốm màu nản chí. Trong một bài viết, anh ta nói, với một giọng điệu hằnhọc rõ rành rành: "Tôi nhận thấy độc giả đến rồi đi. Tôi đã bỏ ra nhiều côngsức, viết những bài viết chất lượng và đi tìm những con người tuyệt vời...nhưng trời ạ, rất nhiều người trong số các bạn đến rồi đi. Điều này thật khóchịu giống như bạn cố gắng đổ đầy nước một cái xô bị lủng vậy"Sau đó, anhta tiếp tục lập ra chi tiết kế hoạch mười bước xây dựng nguồn độc giả ổnđịnh hơn. Kế hoạch này bao gồm những bước như "#2. Mang lại NĂNGLƯỢNG"và "#4. Thể hiện sự cảm kích đối với độc giả,"nhưng danh sáchnày vẫn bỏ qua một bước quan trọng nhất trong tất cả: cung cấp những nộidung mà độc giả sẵn sàng trả tiền để đọc. Vài tuần sau, các bài viết trongblog này dừng hẳn. Tại thời điểm tôi tìm thấy trang này thì đã không có bấtkỳ bài viết gì mới trong vòng bốn tháng. 

Câu chuyện này cho ta thấy một ví dụ rõ ràng khác của bẫy kiểm soát thứnhất: Nếu như bạn theo đuổi sự kiểm soát mà không có vốn liếng sự nghiệp,nhiều khả năng bạn sẽ đi đến kết cục như Jane, Lisa hay nhà thiết kế lối sốngtội nghiệp ở trên - mặc dù tận hưởng được sự tự chủ. Nhưng lại không có đủtiền ăn. Tuy nhiên, cái bẫy đầu tiên này hóa ra chỉ là một nửa câu chuyện củalý do tại sao quyền kiểm soát lại là một đặc điểm khó đạt được. Như tôi sẽchia sẻ trong chương tiếp theo, kể cả sau khi bạn đã có đủ vốn liếng sựnghiệp để đạt được quyền kiểm soát thực sự, mọi chuyện vẫn khó khăn vìchính tại thời điểm này, mọi người bắt đầu nhận ra giá trị của bạn và ép bạnquay trở về con đường cũ thiếu đi quyền kiểm soát.

(cont)

*******************