Militia Platea (Σε Αναμονή)

Situational awareness

Η "επίγνωση της κατάστασης" (ακριβής μετάφραση του situational awareness) είναι μια έννοια με την οποία είμαστε οικείοι, αλλά αρκετοί από εμάς δεν καταλαβαίνουμε ότι το να έχουμε τα μάτια μας δεκατέσσερα δεν είναι αρκετό. "Επίγνωση" σημαίνει να ελέγχουμε το περιβάλλον και τι συμβαίνει γύρω μας με σκοπό να προβλέψουμε τι μπορεί να συμβεί σε εμάς και αυτούς που βρίσκονται γύρω μας (έμφαση σε αυτό τον οδηγό δίνουμε στον εαυτό μας). Αυτή η επίγνωση μας δίνει το πλεονέκτημα ώστε να ετοιμαστούμε νοητικά και σωματικά για να αναλάβουμε δράση, αν το κρίνουμε απαραίτητο. Δυστυχώς, αρκετοί άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν αυτό το βήμα από το να έχουν αναγνωρίσει μια απειλή στο να αναλάβουν δράση επειδή δεν έχουν ετοιμάσει το μυαλό τους να αναλάβει επιθετική δράση για να την εξουδετερώσει.

Κάπου εδώ έρχεται ο χρωματικός κωδικός τεσσάρων επιπέδων του Συνταγματάρχη Jeff Cooper. Μας βοηθάει να κινηθούμε νοητικά από την κατάσταση του να παρακολουθούμε για μπελάδες στο να δούμε κάτι που μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα και να δράσουμε όταν αυτό γίνει μια πραγματικότητα. Αυτό λέγεται "αναπτύσσοντας την πολεμική μας νοοτροπία" (πολεμική όχι με την έννοια να πολεμήσουμε, αλλά να αναλάβουμε δράση) —αυτή η νοητική κατάσταση στην οποία είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε βίαιη δράση (ή όποιο άλλο επίπεδο δράσης χρειάζεται). Το χρωματικό σύστημα του Cooper μας δίνει ένα σύστημα για να κινηθούμε από την μη-επίγνωση, ή αδιανόητη, κατάσταση (Λευκό Χρώμα) μέσα σε δύο ενδιάμεσα επίπεδα (Χρώματα Κίτρινο και Πορτοκαλί) προτού φτάσουμε στην κατάσταση ανάληψης δράσης (Χρώμα Κόκκινο).

Με αυτή τη προσέγγιση μπορούμε να κινηθούμε πάνω κάτω σε αυτά τα τέσσερα χρώματα, ανάλογα με την κατάσταση, ενώ μπορούμε επίσης να παραλείψουμε κάποια επίπεδα, πάλι ανάλογα με την κατάσταση.

Ο πίνακας που παραθέτω πάνω δείχνει τα χρώματα και τι ακριβώς πρεσβεύει το κάθε ένα. Η αλήθεια είναι πως η πλειοψηφία του κόσμου βρίσκεται στο Λευκό χρώμα, αγνοώντας τα πάντα γύρω του. Το καλύτερο για όλους μας θα ήταν να βρισκόμαστε στο Κίτρινο χρώμα, δηλαδή να είμαστε προετοιμασμένοι, χαλαροί και σε επιφυλακή με καλή επίγνωση της κατάστασης γύρω μας. Παρακάτω θα παραθέσω ένα παράδειγμα που θα περάσει από όλα τα χρώματα.

Αποφασίζω να πάω μια βόλτα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Καθώς κατεβαίνω από το πέταλο της Αριστοτέλους προς την παραλιακή, χαζεύω το κινητό μου αγνοώντας τα πάντα γύρω μου. Αν συμβεί κάτι (ένας καβγάς, ένα τροχαίο ατύχημα, μια επίθεση, κάποιος επιχειρήσει να με κλέψει) δεν θα καταλάβω τίποτα γιατί είμαι απορροφημένος από την οθόνη του κινητού μου. Κάποιος θα πει "είσαι ανάμεσα σε δεκάδες πολίτες, κάποιος θα δει κάτι". Υπενθυμίζω πως ο περισσότερος κόσμος είναι στο λευκό χρώμα, κοιτάζει τη δουλειά του, να περάσει καλά, δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στο τι γίνεται γύρω του, οπότε αν κάποιος με κλέψει, ελάχιστοι θα τον δουν, και δεν θα αντιδράσουν γιατί είναι απροετοίμαστοι.

Τώρα ας πούμε το ίδιο παράδειγμα, αλλά αντί να έχω το κινητό στο χέρι, απλά κατεβαίνω στην παραλιακή χαλαρός, κοιτάζοντας διακριτικά τον χώρο γύρω μου. Παρατηρώ τον κόσμο, ξεχωρίζω ποιοι είναι πιθανοί ταραξίες και ποιοι όχι και είμαι έτοιμος να αντιδράσω αν γίνει κάτι. Συνεχίζω όμως να απολαμβάνω την βόλτα μου, χαζεύω βιτρίνες μαγαζιών, αν είμαι με παρέα συζητάω για τον χθεσινό αγώνα ποδοσφαίρου, γενικά συμπεριφέρομαι φυσιολογικά. Απλά είμαι σε ετοιμότητα έχοντας επίγνωση του τι συμβαίνει γύρω μου. Αυτό είναι το Κίτρινο Χρώμα.

Συνεχίζοντας την βόλτα μου, παρατηρώ δύο περίεργους να με πλησιάζουν. Παρατηρώντας τους καλύτερα καταλήγω πως δεν μου γεμίζουν το μάτι, οπότε προετοιμάζομαι. Μπροστά ίσως υπάρχει κίνδυνος, θα πρέπει να μην με αιφνιδιάσουν. Σε αυτό το σημείο συγκεντρώνομαι στην πιθανή απειλή και είμαι σε ετοιμότητα να αντιδράσω με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό είναι το Πορτοκαλί Χρώμα.

Ας υποθέσουμε όμως ότι δεν είμαι το θύμα και απλά κάνω τη βόλτα μου. Βρίσκομαι στο Κίτρινο Χρώμα, και τότε βλέπω δύο περίεργους τύπους να πλησιάζουν μια κοπέλα. Εκείνη δεν φαίνεται να τους γνωρίζει καθώς δεν κάνει κάποια κίνηση να χαιρετήσει. Αυτομάτως πάω στο Πορτοκαλί Χρώμα αναγνωρίζοντας πιθανό κίνδυνο και προετοιμάζομαι. Καθώς εκτιλύσεται το συμβάν μπροστά μου, οι δύο ύποπτοι αρπάζουν την τσάντα της κοπέλας και τρέχουν. Εφόσον τους έχω ήδη διαβάσει ως πιθανή απειλή, δεν χρειάζομαι πολύ χρόνο για να αντιδράσω, οπότε μπορώ να κυνηγήσω. Αυτό είναι το Κόκκινο Χρώμα. Εστίασα στην απειλή και ανέλαβα αμέσως δράση.

Μια άλλη κακή έκβαση του παραπάνω περιστατικού θα ήταν οι δύο τύποι να πλησιάσουν την κοπέλα και ο ένας να τραβήξει μαχαίρι και να την τραυματίσει. Εκεί θα μπορούσα να παγώσω από τον τρόμο και να μην μπορώ να αντιδράσω. Αυτό είναι το Μαύρο Χρώμα.

Με τον ίδιο τρόπο που περιέγραψα τι θα έκανα εγώ, μπορούμε όλοι μας να κινηθούμε έξω αναγνωρίζοντας πιο πριν τις πιθανές απειλές ώστε να τις αποφύγουμε. Παράλληλα είμαστε σε επιφυλακή για το οτιδήποτε. Η αντίδραση σε κάποιο περιστατικό δεν είναι πάντα η βίαιη δράση. Μπορεί να είναι η φυγή, η διακριτική αποφυγή (είσοδος σε ένα μαγαζί), μέχρι και η βοήθεια από ένα άλλο άτομο.

Και κάτι σημαντικό για το τέλος.

Όταν αποφασίσετε να αντιδράσετε σε κάποια απειλή ή να προσφέρετε βοήθεια σε κάποιον, να το κάνετε με γνώμονα την ΑΣΦΑΛΕΙΑ σας. Αν δεν είστε σίγουροι, ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΝΕΤΕ. Δεν είμαστε ήρωες, και δεν μπορούμε να είμαστε τα πάντα για όλους.