Zapraszamy do piątego już wydania magazynu POGODNIE!
O maju mówi się niekiedy, że to wiosna pełną parą ─ dni są coraz dłuższe, słońce znacznie później chowa się za horyzontem, na którym jeszcze tak niedawno mogliśmy podziwiać klucze dzikich kaczek...
Rất tiếc! Hình ảnh này không tuân theo hướng dẫn nội dung. Để tiếp tục đăng tải, vui lòng xóa hoặc tải lên một hình ảnh khác.
Dolna część średnika dla wielu jest koszmarem. Demoniczny przecinek nawiedza bogu ducha winnych śmiertelników nie tylko we śnie, ale i na jawie. Nie da się ukryć, że osobnik ten czarną okryty sławą przyczynił się już do niejednego załamania kariery. Jak wiadomo, przecinkowe udręki nie kończą się wraz z wejściem w dorosłe progi, bo męczyć się z nim będziemy przez całe życie. Ale spokojnie, nie taki przecinek straszny, jak go opisują!
<przecinek – czym właściwie jest?>
Przecinek występuje w kilku dziedzinach: w języku polskim, matematyce i informatyce. Ja zajmę się przecinkiem w kontekście języka polskiego. Przecinek to jeden z najczęściej używanych znaków interpunkcyjnych. Zgodnie z nazwą 'przecina' zdanie, czyli rozdziela je. Ale może przejdźmy do tego, jak i gdzie go stosować, bo jeśli jeszcze to czytasz, pewnie na tę część właśnie czekasz.
<spójniki – kiedy stawiamy przecinek>
Czym jest spójnik? Gdyby ktoś zapomniał, spójnik to nieodmienna część mowy. Przykłady: i, oraz, bo, więc, dlatego, albo, że, ponieważ. Istnieje dużo wyjątków, jeśli chodzi o przecinki przed spójnikami. Nie będę się zagłębiać w te rzadziej się pojawiające, bo musiałabym poświęcić na to cały artykuł i jeszcze trochę, ale zajmę się tymi, które pojawiają się częściej.
Spójnikiem, którego używamy najczęściej jest chyba i. Posługujemy się nim, gdy chcemy wyliczyć elementy czegoś, np. Kupiłem mąkę i cukier. Wtedy nie ma przecinka. Służy on również do oddzielania zdań o równorzędnym znaczeniu (zdania złożone współrzędnie). To znaczy, że zamiast ,,Założyłem kurtkę.", ,,Wyszedłem na zewnątrz." można napisać ,,Założyłem kurtkę i wyszedłem na zewnątrz." W takim przypadku również nie stawiamy przecinka przed i. Są jednak przypadki, kiedy należy taki przecinek napisać. Na przykład takie zdanie: ,,Powiedziałem i poszedłem do domu." Jest 'normalne', co znaczy, że i łączy dwa czasowniki. Gdyby jednak napisać: ,,Powiedziałem, że ma przynieść zeszyt, i poszedłem do domu." Przed i przecinek należy postawić. Są też swego rodzaju wyliczenia, np. ,,Kupiłem i mąkę, i cukier."Kiedy powielam w ten sposób spójnik, przecinek należy umieścić przed drugim i. Taka sama zasada działa przy innych spójnikach, np. ani: ,,Nie kupiłem ani mąki, ani cukru."
Przed ani zazwyczaj nie stawiamy przecinka. Jest jeszcze tylko jeden wyjątek: wtrącenia i dopowiedzenia. ,,Nie pisze, nie czyta, ani nawet nie liczy." W takim zdaniu należy zapisać przecinek przed ani.
Kolejne spójniki to albo i lub. Przed albo przecinek stawiamy w analogicznych sytuacjach, jak przy ani. Przed lub przecinek powinien się znaleźć w przypadku wtrąceń i dopowiedzeń, np. ,,Wiedział, że go nie znajdą, lub liczył na szczęście."
Ale jest jednym z łatwiejszych przykładów. Przecinek przed ale stawiamy prawie zawsze, na przykład w takich zdaniach: ,,Nie miał pieniędzy, ale był szczęśliwy." lub ,,Przyszedłem wczoraj, ale nikogo nie zastałem." Jedyny wyjątek to zdania typu ,,Zawsze jest jakieś ale." lub ,,Nie chcę słyszeć żadnego ale."
Spójnika a częściej używamy, gdy mówimy, jednak i tak warto wiedzieć, kiedy przed nim stawiamy przecinek. Zazwyczaj wtedy, gdy np. ,,Moja koleżanka ma kota, a nie psa." ,,Mam tylko bluzę, a nadciąga burza." Są też sytuacje, w których nie stawiamy przecinka przed a. Zaliczają się do nich zdania o konstrukcji pomiędzy/między Y a X. ,,Znaleźliśmy się pomiędzy młotem a kowadłem." ,,Jest kilka różnic pomiędzy posiadaniem kota a posiadaniem psa." Kolejną sytuacją, kiedy przecinek przed a nie powinien się znaleźć, to łączenie dwóch wyrazów np. ,,Pieniądze a szczęście"; ,,wiedza a doświadczenie". Przecinka przed tym spójnikiem nie należy stawiać również wtedy, gdy występuje między powtórzonymi wyrazami, aby wzmocnić ich wydźwięk, np. ,,Dnia tego a tego", ,,o godzinie tej a tej".
Inne spójniki, przed którymi zazwyczaj nie stawiamy przecinka, to: ni, oraz, czy, bądź
Inne spójniki, przed którymi zazwyczaj stawiamy przecinek, to: lecz, że, iż, aby, żeby, jeśli, jeżeli, gdy, gdyż, bo itp.
<zdanie złożone – oddzielanie zdań składniowych>
Dla mnie jest to jedno z łatwiejszych zagadnień, jeśli chodzi o stawianie przecinków. Zacznijmy od tego, czym jest zdanie złożone i zdania składowe. Zdanie złożone to takie, w którym występują dwa lub więcej orzeczeń. Orzeczenie to główna część zdania, bez niego nie da się go złożyć. Jest to czynność, najczęściej wyrażona w formie osobowej czasownika (odpowiada na pytania ,,co robi?" ,,Co się z nim dzieje?"). Przykład:
,,Dziewczyna usiadła na krześle." – ,,Usiadła" to orzeczenie. Ponieważ w tym zdaniu jest tylko jedno orzeczenie, jest to zdanie pojedyncze. Jednak można rozwinąć to zdanie, na przykład:
,,Dziewczyna usiadła na krześle, bo zmęczyła się biegiem." – Teraz są tu dwa orzeczenia, więc jest to zdanie złożone. Dzieli się ono na zdania składowe, a w każdym z nich jest jedno orzeczenie. Między orzeczeniami musi znaleźć się albo spójnik, albo przecinek. Albo przecinek poprzedzający spójnik.
Ja zapamiętałam to właśnie w ten sposób. Podkreślałam czasowniki w zdaniu, po czym szukałam spójnika. Czasem spójnika nie ma, wtedy na pewno gdzieś będzie przecinek. Często przed kiedy, gdzie itp. ,,Wyszedłem na spacer, kiedy zaczął padać deszcz."; ,,Swoją przyszłą żonę poznał nad morzem, gdzie co roku spędzał wakacje." Ja zawsze kieruję się tą zasadą: nie może być dwóch czasowników bez przecinka lub spójnika. Wtedy wystarczy znaleźć miejsce, w którym trzeba napisać przecinek (lub nie, np. W przypadku i).
<żelazne zasady, czyli 'który' i jego rodzina>
Nie każdy jest dobry w przecinkach. Niektórzy mają to 'od kołyski', inni muszą się tego długo uczyć, a jeszcze kolejni nie łapią tego nawet po długiej nauce. Pomocne przy przyswajaniu sobie tych zasad są książki. Tak jak w przypadku ortografii, czytanie różnych tekstów pomaga, bo widząc zastosowane przecinki zapamiętujemy, kiedy i gdzie są używane. Ja uważam, że ogarniam zasady interpunkcji, no i staram się używać przecinków również w SMS-ach. Jednocześnie nie czuję się bardzo pewnie na tym zdradliwym gruncie, jaki gotują nam przecinki. Jednak są pewne zasady, których należy bezwzględnie przestrzegać, bo niektórych (mnie) krew zalewa, gdy widzę takie błędy. Nie wiem, czy wiadomo to powszechnie, czy może nie. W każdym razie od teraz zobowiązuję Was do przestrzegania tej reguły. Przed który należy postawić przecinek. Przed która, które, którym, którymi, których i innymi podobnymi wyrazami również. Gdy jednak mamy do czynienia z w którym, z którym i tym podobne, przecinek należy napisać przed z, w i innymi przyimkami. Zapamiętajcie (ci, którzy jeszcze nie wiedzieli), że nie należy pisać: ,,Zaprzyjaźniłem się z kolegą z, którym siedziałem w ławce." Poprawna wersja to taka, w której przecinek jest w tym miejscu: ,,Zaprzyjaźniłem się z kolegą, z którym siedziałem w ławce."
To już wszystko, co chciałam Wam przekazać, choć jest jeszcze wiele niewyjaśnionych tutaj trudności związanych z interpunkcją. Mam nadzieję, że wynieśliście coś z tego artykułu.
