Vadideki Zambak

12. Bölüm

Bu tür olaylar karşısında, ruh hiç çözümlemeden tadar hazlarını; ama daha sonra çalkantılı bir yaşamın karanlık yüzeyinde nasıl bir şiddetle belirirler! Tıpkı elmaslar gibi, alaşım dolu düşüncelerle, silinmiş mutlulukların anısında erimiş pişmanlıklarla mıhlanmış bir biçimde parıldarlar! Yani satın alınan, Madam de Mortsauf'la kocasının öylesine ilgilendikleri iki çiftliğin adları, Cassine ile Rhétorière, neden beni kutsal toprağın ya da Yunanistan'ın en güzel adlarından daha çok heyecanlandırır? "Seven söylesin!" diye haykırmış La Fontaine. Bu adlarda düşleri canlandırmakta kullanılan yıldız yıldız sözlerin tılsımlı erdemleri vardır, bana büyüyü açıklar, hemen doğrulan ve benimle konuşmaya başlayan uyumuş yüzleri uyandırır, beni bu mutlu vadiye yerleştirir, bir gök yaratırlar, görünümler yaratırlar; ama geçmiş görüntülerin canlanışı her zaman tinsel bir dünyanın bölgelerinde geçmez mi? Öyleyse size pek bilinen şeyler anlatmama bakıp da şaşmayın. Hemen her yerde görülen bu basit yaşamın en ufak ayrıntıları bile birer bağ gibiydi, görünüşte zayıftı, ama beni sıkı sıkıya Kontes'e bağladı.

Çocuklarının yararı da bedensel zayıflıkları kadar kaygı uyandırıyordu Madam de Mortsauf'ta. Ailenin gizli işleri konusunda eksik olarak söylediği sözlerin gerçekliğini çok geçmeden anladım, ülke üzerinde bir devlet adamının bilmesi gereken ayrıntıları öğrenirken, bu işleri yavaş yavaş kavradım. On yıllık çabadan sonra Kontes, topraklarının ekim tarzını değiştirmişti; bunları, bölgelerin deyimiyle "dörde ayırmış", yani toprağa her yıl bir ürün verdirtmek amacıyla tarımcıların buğdayı ancak dört yılda bir ekmelerini gerektiren yeni yöntemi uygulamıştı. Köylülerin inadını yenmek için, anlaşmaları yürürlükten kaldırmak, topraklarını dört büyük çiftliğe bölmek, Tours iline ve çevredeki bölgelere özgü sözleşmeye göre bunlara "yarı yarıya" sahip olmak gerekmişti. Mal sahibi, iyi niyetli çiftçilere oturacak yer, işletme yapıları ve tohumları verir, ekim masrafları ve ürünleri onlarla paylaşır. Bu paylaşmayı bir kâhya denetler, mal sahibinin hakkı olan yarı payı almakla bu adam görevlidir, pahalı bir düzendir bu, paylaşmaların türüne göre, ikide bir değişen bir yöntem nedeniyle de çok karışık bir duruma gelir. Kontes, gerçeklerin açıklığıyla yeni yöntemlerin kusursuzluğunu yarıcı çiftçilerine göstermek, bir de Kont'a uğraş bulmak için, Clochegourde'un çevresindeki topraklardan oluşan bir beşinci çiftliği Mösyö de Mortsauf'a sürdürtüp ektirmişti. Ekim konusunda ustaydı, yavaş yavaş, kadınlık direnişiyle, çiftliklerinden ikisini Artois ve Flandre'deki çiftlik düzenine göre kurdurtmuştu.

Amacının ne olduğunu anlamak güç değil. Yarıcılık anlaşmalarının sona ermesinden sonra, Kontes dört yarıcı çiftliğinden iki güzel çiftlik oluşturmak ve Clochegourde'un gelirlerini yuvarlaklaştırmak amacıyla bunları çalışkan, aklı başında kimselere parayla kiralamak istiyordu. İlk kendisi ölmekten korkarak, Kont'a kolayca toplanabilecek gelirler, çocuklarına da hiçbir bilgisizliğin tehlikeye düşüremeyeceği mallar bırakmaya çalışıyordu. O sırada, on yıl önce dikilmiş meyve ağaçları tam gelir sağlayacak durumdaydı. Toprakları gelecekteki her türlü çekişmeden koruyacak çitler büyümüştü. Kavaklar, karaağaçlar, her şey istenildiği gibiydi. Yeni aldığı topraklara ve her yere yeni işletme yöntemlerini sokarak, ikisi daha kurulacak olan dört büyük çiftliğe ayrılan Clochegourde toprağı, çiftlik başına 4.000 franktan, 16 écu frank getirecek durumdaydı; bağ, bunlara bitişik olan iki yüz dönümlük koru ve örnek çiftlik de cabası. Dört çiftliğinin yollarının hepsi de büyük bir ağaçlık yola erişiyordu; bu yol Clochegourde'dan başlayıp Chinon yoluyla birleşecekti. Bu yol ile Tours arasındaki uzaklık, topu topu beş fersahtı; çiftçi bulmakta hiç de güçlük çekmeyecekti, hele böyle herkesin Kont'ça gerçekleştirilen düzeltmelerden, başarılarından, topraklarının iyileştirilmesinden söz ettiği bir sırada. Kontes, satın alınan çiftliklerin her birinde, mal sahibi evlerini iki büyük çiftlik yapısı durumuna getirmek için on beşer bin frank dökmek istiyordu, böylece kâhyalarının en iyisi, en dürüstü olan Martineau adında birini bunların başına geçirip bir-iki yıl ektikten sonra, daha iyi koşullarla kiraya verecekti bunları; Martineau yakında işsiz kalacaktı, çünkü dört küçük çiftliğinin yarıcılık anlaşması sona eriyordu; bunları iki çiftlik biçiminde birleştirip parayla kiraya vermenin zamanı gelmişti.