Araba Sevdası

36. Bölüm

Yalancı Keşfi Bey "siyeh-çerde"nin vefatı haber-i siyahını [kara haberini] vermekle refik-i azizi [değerli arkadaşı] Bihruz Beyi kulağından zehirleyip beyninden vuracağını bilmiş olsaydı o belli başlı yalanı, o sırma saçlı, elâ gözlü, güneş yüzlü nazenin düruğ-ı pür-füruğ-ı dil-firibi [gönül aldatan nazlı parlak yalanı] sarartıp soldurduktan sonra telleyip pullayıp da ortaya salıverir miydi? Ne çare ki refik-i azizinin sarışın hanımı gördüğü saatten beri saçlarının sırma tellerine gönül iliştirip de geceli gündüzlü hayalini takip, visalini [kavuşmayı] temenni ile bî-karar ve perişan hâl [dengesini yitirmiş ve perişan durumda] olduğunu bilmiyordu. Hatta yine ihtiyata riayeten [çekindiğinden] idi ki, esna-yı muhaverede [konuşma sırasında] Bihruz Beyin sarışın hanımla ilişiği olup olmadığını kendisinden sormuş ve beyin ketm-i hakikat eylemesinden [gerçeği saklamasından] dolayı o musibet tellâllığında bulunmaya cesaret etmiş idi.

Mamafih asıl kabahat yine Bihruz Beyin kendisinde idi: Keşfi'nin, o koca mantörün yalan söylemeksizin bir dakika bile duramayacağını, binaenaleyh hiçbir lâkırdısını gerçeğe dinlemek caiz olamayacağını kezzaplıktaki şöhret-i marufesine binaen [yalancılıktaki bilinen şöhretine dayanarak] pek iyi bilmesi lâzım gelirken kendisine bilâteemmül [hiç düşünmeksizin] aldanmanın ve muhakeme-i akliyesini [aklî dengesini] kaybedip hareketini şaşıracak derecelerde teessürat-ı seria-i şedideye terk-i nefs etmenin [şiddetli ve sürekli bir üzüntüye kendisini terk etmenin] manası var mıydı?

Evet! Keşfi Bey, –ki mütekaidin-i ricalden Şam defterdar-ı esbakı [emekli devlet adamlarından eski Şam defterdarı] Sehabî Efendinin hatime-i evlâdı [çocuklarının sonuncusu] olan oğludur– rüfekası, ehibbası beyninde kezzaplıkla [arkadaşları, dostları arasında yalancılıkla] nam almış bir çelebidir. Bu nam ise kendisine min gayri istihkak [hak etmeksizin] değil, bi-hakkın [hak ettiği için] verilmiştir. Zira Keşfi Bey yalanı hem çok söyler, hem de söylediği uydurduğu yalanlara güzel şah ve berkler [dal ve yapraklar] verir maharet-perveran-ı düruğ-perdazandandır [usta yalancılardandır]. Zekâsı halim [orta halli], mizacı ifrata meyilden mücanib olmak [aşırıya eğilimden kaçınmak] cihetiyle dünyada hiçbir fiil ve emelini [davranış ve arzusunu] merak derecesine vardırmamış olan bu beyin yalan söylemeye bu mertebede iptilâsı [düşkünlüğü] ise tufuliyet ve sabavetinin bir yadigâr-ı hazinidir [bebeklik ve çocukluğunun hazin bir yadigârıdır].

Keşfi Bey üç beş yaşlarında bir tıfl-ı heveskâr [meraklı çocuk] iken izhara [göstermeye] başladığı masumane arzuları terviç olunmaz veya olunamaz [yerine getirilmez veya getirilemez] olduğu zamanlar çocuğun mahrumiyet vaveylâlarını bertaraf etmek için veli ve veliyeleri tarafından mürebbiyane tevbihe bedel [eğitici şekilde azarlamak yerine] yalan söylemek ciheti ihtiyar olunur [tercih olunur] ve çocuk bilâhere muğfel olduğunu [kandırıldığını] anlayıp da bundan dolayı bazı evza'-ı garibe-i tıflane izharıyla [çocukça tuhaf davranışlar göstererek] şikâyetlere kalkışınca ya bir kahkaha-yı hayret-ara [şaşırtıcı kahkaha] veya daha büyük bir kizb-i heves-rüba [heves alıcı yalan]ile mukabele edilirdi.

Çocuk büyüdükçe zekâsı da büyüdüğü, zekâsı arttıkça hevesatı da [istekleri de] yavaş yavaş bir tavr-ı ciddi [ciddi bir tavır] aldığı hâlde valideyni [anne ve babası] ve bunlardan örnek alan sairleri tarafından çocuğun iğfal ile [kandırılarak] idaresi meslek-i muzırrı [zararlı yolu] terk olunmadığından bîçare sabi [zavallı çocuk] her gün nev' nev' [çeşit çeşit], renk renk, musanna gayr-ı musanna [ustalıklı ustalıksız], kaba ince, münasebetli münasebetsiz yalanlar işite işite kendisi de zihn-i mahdudunun [sınırlı zihninin] müsaadesi derecesinde ve şaka tarzında ufak tefek yalanlar tertibiyle etrafında bulunanları aldatmaktan zevk almaya başlamış ve bu su'-i itiyat [kötü alışkanlık] gitgide ahlâkında kökleşerek zekâsıyla mütenasiben [uyumlu olarak] büyüye büyüye temayülât-ı sairesine [diğer eğilimlerine] galebe etmiştir.