Ikaw na ang Huli (slow minor editing)

XXXV

Pagbaba ng bus, niyaya ko na mag-CR muna si Goyong. Mga higit na isang oras din ang byahe at nakaraos naman ang pantog ko sa byahe.

"Okay, game! Duon muna tayo sa dambana mo muna."

"Dambana?"

Pinakita ko kay Goyong ang cellphone ko at tinignan namin kung nasaan ang star sign sa Google Map.

"Ang dambana ni Heneral Goyo Del Pilar?" Mukha siyang gulat ng mabasa ang sarili niyang pangalan.

"Ayon rito, sa kanang gawi raw. Tara!"

Since nag-iba na sigurado ang itsura ng lugar dito, hindi ko na ineexpect na maalala pa niya ang mga daan kaya naman sinigurado ko na, na at least may konti akong idea. Paglabas namin ng terminal, tumingin ako ng pa-kanan at natunton na ang hinahanap namin.

"Sus! Ang lapit lang pala!" Hinatak ko ang kamay ni Goyong para tumawid.

"Ito na pala ang siyang naririto." Ang sabi niya habang tinitignan ang Philippine flag na nakatirik malapit sa harap ng kanyang monumento.

Tumango ako at naglakad papunta sa monumento niya.

"Ganito pala itsura nito!" Hinawakan ko ang legs ni Goyong the monument at tinignan ito mula ulo hanggang paa. Naka-hidden-hand pose siya- na tinatanong ng iba kung nagkakamot ba siya, ginagaya si Napoleon Bonaparte, sumusunod lang sa uso na pose nuong panahon na yon o dahil daw ba isa siyang mason.

"Sino ang mas kanais-nais ang itsura?"

"E di syempre, ito!"

Natawa siya ng sinubukan kong yakapin ang legs ni Goyong the monument.

"Sa aking palagay ay mas kanais-nais ang mukha ng iyong kausap." GGSS?

"Bakit ka naka-ganito?" At ginaya ko ang pose ng kanyang monumento.

"Nagpapakita lamang ng katapangan na may kabanayaran."

Kung totoo ito o tinatago niya lang ang pagiging mason niya ay hindi big deal.

Binasa ko ang nakalagay sa ilalim ng kanyang monumento.

Birthplace of General Gregorio H. Del Pilar

Site in the town of Bulacan where General Gregorio H. Del Pilar was born November 14, 1875. Fifth child of Fernando H. Del Pilar and Felipa Sempio. Intrepid, valiant and youngest Filipino General. Figured most prominently in the defense of Kakaron, attack of Paombong, liberation of Bulacan and in the battle of Tirad Pass where he died "A soldier & a gentleman." December 2, 1899.

"December 2?" Oo nga pala, parehas sila ng death anniversary ng tatay ko.

"Ako nga talaga ay namatay mismo sa oras na yuon.."

Ilang beses niyang nabanggit na masaya siyang namatay para sa bayan at wala siyang regrets sa mga nangyari, pero sa reaksyon niyang ito- parang ngayon lang nag-sink in ng 100% sa kanya ang kinahinatnan niya sa Tirad Pass.

Nagsimula magkwento ang Heneral tungkol sa kanyang kabataan. Naalala niya na dito ay busy na gumagawa ang kanyang nanay ng kakanin at kanya ring ibinebenta. Naimagine ko siya, ang mabait na anak na si Gregorio- na naglalakad rito at hawak ang bilao. Habang naglalakad-lakad at patingin-tingin sa lugar may napansin ako sa gilid.

"Tignan mo to!" Tinuro ko sa kanya ang naka-sulat na description tungkol sa historical site na ito.

Ang dambanang ito ay magsisilbing ala-ala sa katapangan at kagitingang ipinamalas ng batang Heneral ng bayan ng Bulacan.

Napangiti lang siya at mukhang ang isip niya ay lumilipad at alam ko na kung patungo saan- sa nakaraan.

"Ang katabi ay siyang bahay pa rin kaya nila Etoy?" Si Gen. Anacleto ang tinutukoy niya, ang kababata at "idol" niyang si "Matanglawin" na kasapi ng katipunan. Namatay siya sa simbahan sa San Rafael habang nakikipaglaban sa mga Espanyol. Kinwento samin ng history prof namin na pagkatapos ng labanan, halos ankle-deep raw ang dugo sa loob ng simbahan at may mga undigested rice daw din na kasamang nagkalat. Nang matagpuan ang kanyang bangkay, hawak-hawak raw niya ang piece of hair ng babaeng pinangakuan niyang pakasalan.