Wattpad'de Hikaye Yazmak Hakkında Her Şey-Mantık Ve Gerçekçilik

Çeviri Kitabı Nasıl Yazılır?

Bu bölümü yazma gereksiniminde bulunmak istemezdim. Zaten niye yazdığımı da merak ediyorsunuzdur. Ama bu platformdaki çevirmenlerin başarısızlığı insana: "Yeter artık!" dedirtiyor. Gerçi bu başarısız çevirmenler her yerde. YouTube'da, Google'da...

Yani kısacası bu bölüm, çevirmenlerden şikayetlerim yönünde olacak.

Hangi özelliklerin bir çevirmende bulunması sinir bozucu? Çeviri kitaplarında sıklıkla yapılan hatalar nelerdir? Bu soruları cevaplamaya çalışacağım.

Wattpad'de sıklıkla İngilizce'den Türkçe'ye çeviriler yapılır. Bunlar genel olarak iki başlık altında toplanır: "Şarkı Çevirileri" ve "Hikâye/Çizgi Roman Çevirileri".

Benim iki tane çeviri kitabım var; biri şarkı çevirisi, öteki de Anlamlı Anime Sözleri Türkçe Çeviri isimli kitabım. Yeni yazmaya başladığım Starset kitabında da sıklıkla yazıları İngilizce'den Türkçe'ye çeviririm.

Öteki dillerden de çeviriler vardır elbet, genel olmaya çalışacağım.

Çeviri Kitaplarında Yapılan Yanlışlar

1- Eğer İngilizce dışındaki bir dilden (örn: Rusça, Fransızca, İspanyolca, Japonca, İtalyanca vb.) Türkçe'ye çeviri yapıyorsanız orijinal metin üzerinden çevirin.

Diyelim ki orijinal metin Fransızca, İngilizce çevirisi üzerinden çeviri yapmayın. Çünkü bir dil, başka bir dile çevrilirken dilin yeterliliğine bağlı olarak bazı istisnalar yapılır. Bu durumda yetersiz bir dilin çevirisini kullanmak, metindeki asıl anlamları ve imgeleri kaybetmenize, çeviride hata yapmanıza neden olabilir. Belki çevireceğiniz dil, çevirisinden yararlandığınız ara dile göre orijinal dil için daha yeterli olabilir. Bunu bilemeyebilirsiniz.

Bir ipucu verebilirim, aynı dil ailesinden olan diller birbirlerine daha kolay çevrilirler. Türkçe; Fince ve Uzak Doğu dilleri (Çince, Japonca, Korece vb.) ile aynı aileden gelir. İngilizce ise Avrupa dillerinin (Fransızca, Almanca, Latince, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce vb.) yanı sıra Hintçe, Farsça ve Arapça ile aynı aileden gelir.

2- Doğru artikel ve cinsiyet seçimi yapmaya çalışın.

Bazı dillerde eril, dişil ve nötr artikeller vardır. Fransızca ve Almanca gibi. Eğer belirli bir şeyden bahsediyorsanız ona uygun eril, dişil ya da nötr artikeli getirmeniz gerekir. Artikel, İngilizce'deki "the"nın görevinde kullanılır ama maddelerin her birine eril, dişil veya nötr özellik yüklenmiştir, bu yüzden "the"nın cinsiyete bağlı kullanımı vardır.

Ve biliyorsunuz, İngilizce ve Avrupa dillerinin pek çoğu "o" kişisi için cinsiyete bağlı olarak birden fazla kelime kullanır. Bazı dillerde "ben" ve "sen" için de cinsiyete bağlı kullanımlar mevcuttur. Eğer çevirdiğiniz dilde böyle bir kullanım yoksa ben, sen ya da o diye çevirmenizde bir sakınca yoktur.

Ama kaynak dilde böyle bir kullanım yokken çevireceğiniz dilde varsa kimi kastettiğine dikkat etmelisiniz. Ben, sen ya da o dediği kişinin kadın mı, erkek mi yoksa insan olmayan bir şey mi olduğunu anlamanız ve çeviriyi ona göre yapmanız gerekir. Örneğin "o" derken bir kadından bahsediyorsa "o erkek" vasfını kullanmanız yanlış olur zaten.

3- Tamlayan eksikliğine dikkat edin.

Bu, İngilizce'den Türkçe'ye çevirenlerin sıklıkla yaptığı bir hatadır. İngilizce metinde tamlayan bellidir (senin/onun). Ama Türkçe'ye çevrilirken belki de yazıyı daha açık ve kısa yapmak için "senin/onun" bölümleri atılır ve bu durum anlam belirsizliğine neden olur.

Örn: "Affediyorum ve kalbini kucaklıyorum."

Bu cümlenin sıkıntısı, kimin kalbi olduğunun belirsiz oluşudur. "Senin kalbin" mi yoksa "Onun kalbi" mi? Çoğu çevirmen farkında olmadan bu hatayı yapar. Dolayısıyla çeviriyi okuyup anlam belirsizliği olup olmadığını kontrol edin. Gerekli yerlerde kelime eklemesi yapın.

4- Kelime eklemesi yapmaktan çekinmeyin.

Bazı yerlerde cümlenin çevirisi çevirdiğiniz dilde anlamı tam olarak vermeyebilir. Böyle bir durumda parantez açıp gerekli yerlere kelime eklemeniz gerekir. Bundan hiç çekinmeyin ve bilin ki, bunu yapmazsanız anlamı yanlış veya eksik vermiş olacaksınız. Dolayısıyla doğru bir çeviri için bu gereklidir.

5- Kelime öbeklerine dikkat edin.

Bazen belirli bir şeyin anlatımı için diller kelime öbekleri kullanır. Bu kelime öbeklerinde her kelimenin anlamına tek tek bakıp anlamlı bir bütünde birleştirmeye çalışmak hatalıdır, anlamla bağdaşmaz. Sonucunda yanlış veya eksik bir çeviri olur. Burada yapmanız gereken, kelime öbeği olduğunu düşündüğünüz kısmın çevirisine bütün hâlinde bakmanızdır. Çünkü o kelimeler, yalnızca o şekilde kullanılırsa öbek olarak anlam kazanırlar. Gerçek anlamları farklı olabilir.

Tabii doğru bölgeyi seçmezseniz saçma sapan bir çeviri de yapabilirsiniz, kelime öbeğinin yerini dikkatli seçmenizde yarar var.

6- Kelimelerin çok anlamlılığını göz önünde bulundurun.

Bildiğiniz bir kelime de olsa eğer en bilinen anlamı, cümleye oturmuyorsa o anlamı kullanmak yerine öteki anlamlarına bakmanızda yarar var. Biliyorum deyip geçmeyin.

Örneğin İngilizce'de put, set, get, have, take, fall gibi kelimelerin oldukça fazla anlamı vardır ve bunların arasında kelime öbekleriyle kazandıkları anlamlar da bulunur.

İlk olarak cümle yapısı ve öteki kelimelerin anlamlarından bulmanız gereken karşılığın bir isim mi, edat ya da bağlaç mı, zamir mi, sıfat mı, zarf mı yoksa eylem mi olduğunu anlamanız gerekir. Eğer yanlış türde bir sözcük seçerseniz zaten anlamı tamamlayamayacaktır.

Örneğin İngilizce "towards" sözcüğü bir edattır. "fight" kelimesi ise kullanıldığı yere göre isim ya da fiil olabilir.

7- Metni doğru alın.

Şarkılarda söz hataları, çeviriyi baltalar. Eğer düzgün ve doğru olan bir çeviri yapmak istiyorsanız sözleri doğru almanız gerekir. Tartışmalı sözleri araştırın ve tek bir sitenin verdiği sözlere asla güvenmeyin, gerekirse birkaç siteden doğrulayın.

8- Ne kadar mantıklı, o kadar doğru.

Anlam bütünlüğünü kontrol edin. Eğer cümleler tuhaf duyuluyorsa, anlamda belirsizlik varsa, karmaşık cümleler kurduysanız yanlış anlamları seçmiş olabilirsiniz. Bu durumda çeşitli kelimelerin anlamlarını tekrar gözden geçirin. Ya da orijinal metne tekrar bakın ve unuttuğunuz bir kelime olup olmadığını kontrol edin. Kelimeleri cümleye eklemeyi unutursanız anlamı yanlış ya da eksik verebilirsiniz.

9- Bilgi edinmek için çeşitli sitelerden orijinal metni açıklayan yazılara bakın.

İster şarkı çevirin ister kitap, bu bilgileri çeşitli yerlerde bulabilirsiniz. Genius sitesinde şarkılardaki imgelerin açıklamaları bulunur. Emin olmadığınız bir yer olduğunda çeşitli sitelerden yardım alabilirsiniz. Anlamı hakkında hemen hemen hiçbir fikrinizin olmadığı şeyleri çevirmemeye çalışın.

10- Kitap ya da çizgi roman çevirisi yapmadan önce yazardan izin alın.

Bu en önemli maddeydi. Bazı kişiler, yazardan izin bile almadan çeviri yapıyor. Şarkı için bu konu sıkıntı değil ama kitap ve çizgi romanın orijinalinin kime ait olduğunun bilinmesi gerekir. Ve bir kitabın herhangi bir platforma yazardan izinsiz kopyalanması telif ihlalidir. Wattpad'de de telif ihlali suçtur.

11- Çeviri katkısına izin vermekte yarar var.

Çeviri katkısına izin verirseniz yanlış veya eksik çevirilerinizi çok daha çabuk düzeltebilirsiniz. Ayrıca öğrenir ve aynı hataları bir daha yapmazsınız. Sonuçta herkesin hatası olabilir. Düzeltemeyeceğiniz bir çeviri yapmak ya da kendi çeviriniz tamamen doğruymuş gibi davranmanız yanlıştır. Elbet yanlışlarınız çıkabilir ve onları tarafsız bir gözle görüp düzeltmeniz en doğrusudur.